Globalde “Electronic Voting” olarak bahsedilen “Elektronik Seçim” halkın yaptığı seçimin demokratik koşullar göz önünde bulundurularak ve sağlanarak, oyların elektronik aygıtlarla toplanıp değerlendirilmesi işlemidir. Yani bir nevi alışık olduğumuz “Evet” mühürü yerine, kendimizi dünyayı yönlendiren parmaklarımıza emanet etme teknolojisidir.
Bu seçim tekniği Punched Card (Delikli Kart) teknolojisiyle, optik tarama sistemleriyle ve özel oylama kiosklarıyla gerçekleştirilebiliyor. Ayrıca bir başka yol olarak seçmen telefondan, seçim için düzenlenmiş özel bilgisayar ağlarından ya da internet üzerinden de oy verebiliyor. İlk olarak elektronik seçim sistemi punched card teknolojisi piyasaya çıktığında, 1964 yılında, ABD’nin 7 bölgesinde düzenlenen Başkanlık Seçimleri’nde kullanıldı.
Ne gibi faydaları var?
Diğer oylama sistemlerine göre birçok avantajı var. Dağıtım, oylama, toplama ve oy pusulalarının sayımı ve seçim sonuçlarını duyurmak gibi işlemleri elektronik seçim teknolojileri ile hızlandırmak mümkün (ki ülkemizdeki 30 Mart 2014 yerel seçimlerinde bunun ne kadar önemli bir konu olduğunu sanıyorum farkettik). Ayrıca seçim maliyetlerini de büyük ölçüde düşüreceği nedeni yine bu sistemi kullanmak için önemli bir neden. Elektronik seçim sistemi engelli vatandaşların da zorluk çekmeden demokratik haklarını kullanmalarına kolaylık sağladığı gibi, şehir dışında bulunan, elverişsiz hava ve ulaşım şartlarından dolayı sandığa gidemeyen seçmene de kolaylık sağlıyor. Bu şekilde seçime katılımı arttırdığı da sistemi kullanan ülkeler tarafından kanıtlanmış durumda. Sistemin okuma-yazma bilmeyen seçmenlerin de kolaylıkla oy verebilmesini sağlaması da kendine bağlayan ayrı bir güzellik. Aslında tüm bu sebeplerin dışında seçimdeki yolsuzlukları önlemek fikri elektronik seçimde en önemli tercih sebebi.
2004 yılı Mayıs ayında ABD Hükümeti Mali Sorumluluk Ofisi elektronik oylamanın yarattığı fayda ve zararları “Elektronik Oylama Fırsatlar ve Zorluklar Sunar” başlıklı raporunda yayınladı. İkinci rapor ise elektronik oylama sisteminin güvenliğini ve güvenirliğini arttırmak konularıyla ilgili olarak Eylül 2005’te yayınlandı.
Ne kadar güvenmeli?
Faydalarının yanında elektronik oylama sistemlerinin hileye açık olduğu da su götürmez bir gerçek elbette. Elektronik seçim sisteminin oyları hatalı kaydetmesi, aygıtın arızalanması, makinayı hatalı kullanımı sonucu oyları kaydetmemesi ya da ülkemiz için önemli bir teknik aksaklık olan elektriklerin kesilmesi gibi durumlarla karşılaşılması da mümkün. Tabi bir de çeşitli yazılımlarla sistemin içerisine girerek oy sonuçlarıyla oynayabilmek ya da sistem tek bir adaya endekslenerek seçmen kime oy verirse versin, tüm oyları o adaya eklemek elektronik seçimin başına gelebilecek sorunlardan birkaçı.
Dünya’da kimler kullandı ve kullanıyor?
Seçmenlerin verdiği oyları toplayan ve tablolaştıran seçim makinaları 1996’dan bu yana Brezilya‘da ve 2004 yılından bu yana Hindistan‘da tüm seçimlerde, ABD ve Venezüella‘da da büyük ölçüde kullanılmaya devam edilmektedir. Venezüella‘da seçmenlerin birden fazla oy kullanmasını önlemek için bir aygıt aracılığıyla seçmenin parmak izi alınıyor ve ulusal veri tabanındaki parmak izleriyle karşılaştırılıyor.
İnternet oylama seçimlerinin popülerlik kazanmasıyla elektronik seçim teknolojisi ayrıca 2000 yılından beri İngiltere‘de belirlenen pilot bölgelerde, İsviçre‘de ve 2005 yılındaki yerel seçimlerle birlikte Estonya‘da ve bu ülkelerin yanı sıra 1991’den bu yana Kanada‘da, 2003 yılında Amerika’da yaşayan seçmenleri için Fransa‘da ve 1991’den beri Belçika‘da genel ve yerel seçimlerde kullanılmaktadır.
Estonya‘da seçmenler akıllı kart aracılığıyla internet üzerinden dünyanın her yerinde oy kullanabilmektedir. 2004’ten bu yana bu teknolojiyi kullanan Hindistan‘ın seçimlerdeki en büyük sorunu oy sandıklarının çalınması ve seçim maliyetleriydi ve elektronik seçim sistemiyle bu sorunlara çözüm bulan ülkelerden biri oldu.
Florida‘da Punched Card bazlı elektronik oylama sistemlerinden biri olan Votomatic Sistemi’ndeki yazılım hatalarının 2000 yılı ABD Başkanlık Seçimi sonuçlarını etkilediği ortaya çıktı. Florida’da kullanılan makinalarda gerçek Votomatic’in beş katı kadar hata verdiği de kanıtlandı.
Kaliforniya‘da 2004 seçimlerinde 6 binden fazla yabancı oy tespit edildi.
2001 yılında Avustralya‘da ilk defa denenen elektronik seçim sisteminde dört farklı bölgeye seçim makinaları yerleştirildi.
Almanya‘da 2005 yılı Bundestag seçimlerinde elektronik sistem 2 milyon seçmen tarafından kullanıldı ve güvenlik açığı dolayısıyla kullanımından vazgeçildi.
İtalya‘da 2006 yılında belirlenen bir pilot bölgede kullanıldı.
Seçim hileleri engellenebilir mi?
Tüm bu elektronik seçim sisteminin tekniklerini ve uygulayan ülkelerin örneklerini gördükten sonra seçim hilelerinin elektronik seçimle de engellenemeyeceğini görebiliyoruz. Hilesiz bir seçim için demokrasiyi kabullenmiş bir ortam ve seçmen çoğunluğu gerekiyor. Önemli olan vicdandan ve başkasının oyuna el sürmemekten geçiyor.